PRANAYAMA NASIL YAPILIR?

Asana teknikleri öğrenildiğinden sonra Pranayama teknikleri öğrenilebilir. Bu konuda kestirme yol yoktur. Lisansüstü eğitim üniversitede kazanılan bilgi, yetenek ve disiplinden asılı olduğu gibi Pranayama eğitimi Asana tekniklerinin uygulanmasından ve böylece kazanılmış güç ve disiplinden asılıdır. Duruşlar sayesinde akciğerler güçlenmekte, solunum rahatsızlıkları giderilmekte ve akciğer lifleri elastik kılınmaktadır. Böylece Pranayama çalışmalarının etkisi artmaktadır.

Bedendeki sinirlerin toplam uzunluğu 9 000 kilometredir. Sinirlerin işlevleri çok incedir. Bu yüzden sinirleri temiz ve aktif tutulması için ekstra bakım ve dikkat gerekmektedir. Duruşların düzenli uygulanması sinir sistemini temiz ve aktif tutulmaktadır. Böylece Pranayama çalışmalarının etkisi artmakta ve enerjinin kesintisiz akması sağlanılmaktadır.

Beden ihmal edildikte veya şımartıldıkta hain bir arkadaşa dönüşmektedir. Beden Asana, zihin ise Pranayama vasitesiyle disipline edilmelidir. Böylece farkındalık artmakta ve her tür ikilikler rahatsız etmemektedir.

Pranayama çalışmalarına başlamaktan önce kaburga arası kasları, pelvis ve boğaz diyaframının doğru şekilde hareket ettirilmesi öğrenilmelidir. Bunları yalnız konu ile ilgili duruşları uygulayarak gerçekleştirebilirsiniz.

Pranayama çalışmasından önce mesane ve bağırsaklar boşaltılmalıdır. Kabız olan kişi Pranayama çalışmalarını sürdürebilir çünkü mesaneye verilebilen zarar bağırsaklara verilemez. Ancak Pranayama çalışmaları sırasında bağırsaklar hareketlendiği için tuvalet yapma isteği gelebilir. O zaman tuvaletinizi yapıp çalışmanızı devam edin. Eğer mümkünse Pranayama çalışmalarından önce duş alın.

Pranayama çalışmalarından önce burununuzu temizleyin ve yıkayın. Uygulama zamanı her hangi burun kanalı tıkanıklı olabilir, buna rağmen çalışmalarınızı sürdürün. Bir süre sonra burun kanallarının daha iyi çalıştığını göreceksiniz. Pranayama sırasında burun deliklerini kontrol etmelisiniz. Burun deliklerinin bilinçli kontrolü havanın alınmasını kolaylaştıracaktır. Hava daha fazla ve daha dengeli biçimde alınacaktır. Nefes alma sırasında burun kanatlarını yanlara açın ve burun deliklerini genişletin, nefes verme sırasında ise gevşetin. Boylece bedene daha fazla hava alınmakta ve daha fazla enerji emilmektedir.

Kaplan, aslan ve fil eğiticisi önce bu hayvanların alışkanlıklarını ve huylarını incelemekte, sonra da onları yavaş yavaş ve sebatla çalıştırmaktadır. Eğitici hayvanlara şefkat ve dikkatla davranmaktadır. Eğitici aceleci ve kaba davranırsa hayvanlar ona saldırıp sakatlayabilir. Buna benzer birey Pranayama uygularken sabırlı ve dikkatli olmalıdır. Pranayama teknikleri büyük güce sahibdir ve aceleci davranış sakatlığa neden olabilir.

Pranayama teknikleri yanlış şekilde uygulanırsa, fiziksel, zihinsel ve sinirsel dengesizliğe neden olabilir. Bu teknikler gerçek Yoga üstadının eşliğinde yapılırsa, birey bu ömür süresince KundaliniPranayama doğru şekilde yapılırsa, sağlıklı tohumların üretken toprağa ekilmesine benzemektedir. Yanlış uygulama ise küçük taşların toprağa ekerek onların tohum olduğuna ve filizlenmesine inanılmasına benzemektedir. Taşları istediğiniz kadar sulayabilirsiniz ama onlar hiçbir zaman filizlenmez. Buna benzer, doğru uygulanan Pranayama adlanan 'evrim enerjisini' uyandırıp harekete geçirebilir. kısa süre içinde meyvesini verecektir, ama yanlış uygulamanın hiçbir yararı yoktur.

Pnömatik alet en sert taşı kesebilir. Kullanmaktan önce birey tecribeli kişiden aletin nasıl kullanmasını öğrenmelidir. Birey aleti doğru bir şekilde kullanmazsa, hem alete hem de kendine zarar verebilir. Pranayama teknikleri tecrübeli Yoga üstadından öğrenilmelidir. Birey solunum sisteminin çalışmasını incelemeli ve sonra eğitmenin eşliğinde teknikleri doğru şekilde uygulamalıdır. Yanlış ve bedeni zorlayarak yapılan teknikler yarar yerine zarar verebilir. Eğer İstanbulda yapılan pratik çalışmalarımıza katılma imkanı bulmuyorsanızsa, o zaman kitapta verilen teknikleri iyice inceleyin, sonra da vücudunuzun sınırlarını göz önünde tutarak teknikleri yavaş yavaş uygulayın. Ortaya çıkan soruları telefon veya e-mail aracılığıyla sorabilirsiniz. Yine de imkan bulup verdiğimiz birkaç partik dersimize katılmanız çok önemlidir.

Her gün aynı saatte, aynı yerde ve aynı duruşta yapılan çalışma teknıklerin olumlu etkileri artırmaktadır. Düzenlilik içsel güç vermektedir. Eğer bu şekilde çalışmak için irade güçünüz yetmiyorsa, her hangi bir zaman, bulunduğunuz her hangi bir yerde ve rahat bulduğunuz her hangi bir pozisyonda çalışmanızı sürdürün. Zaman içinde daha disiplinli olacaksınız. Ara sıra aynı tekniklerin uygulanması sıkıntı verebilir. Bu hallerde bedeninizin ve zihninizin o andaki ihtiyaclarına daha hitap eden teknikleri uygulayın. Sinirleri yatıştıran ve zihni sakinleştiren nefes çalışmalarını yapın. Böylece sinirleriniz ve beyniniz canlanıp dinlenebilir. Pranayama çalışması düşüncesiz rutin uygulamaya dönüşmemelidir. Pranayama yaparken solunum işlemi anlayışla ve akıllıca, tam ve dikkatle analiz edilmelidir.

Yoga metinlerine göre Pranayama tekniklerinden tam yarar sağlamak için temel teknikler günde dörd kere uygulanmalıdır: sabah, öğlen, akşam ve gece. Bunu herkes yapabilmediği için en azından on beş dakika sabah ve on beş dakika akşam nefes çalışmalarına ayırın. Eğer bunu da yapamıyorsanız, o zaman sabah uyandıkta yatakta temel nefes tekniklerini uygulayın ve gece yatağa uzandıkta tam nefes uygulayarak gevşeyin.

Düzenlilik başarının sırrıdır. Düzenlilik hem fizyolojik kapasiteleri arttırmakta hem de bedeni ve zihni artan enerji akımlarına alıştırmaktadır. Bunlar yavaş yavaş, düzenli uygulama esnasında gerçekleşmektedir. Eğer her hangi bir neden yüzünden düzenli çalışmalara ara verilmişse, çalışmalar bırakıldığı yerden devam ettirilmemelidir. Önce temel teknikler uygulanmalı ve çalışmalar yavaş yavaş bırakılan noktaya ulaşmalıdır.

Pranayama çalışmaları için en iyi saat erken sabah saatleridir. Bu saatlerde atmosfer temiz, beden ve zihin dinçtir. Eğer sabah saatleri uygun değilse, güneş batması sonra hava serin ve hoş saatlerde nefes çalışmalarını uygulayın. Pranayama çalışmalarını açık havada uygulamak çok iyidir ama çok sıçak güneşin altında veya güçlü rüzgarda Pranayama yapmayın.

Tenha, temiz, havadar ve sessiz bir yerde Pranayama uygulayın. Böyle bir yer bulunmuyorsa, her hangi bir yerde uygulayın. En önemli şey uygulamadır, tüm başka şartlar ikinci derecelidir. Eğer her hangi bir şartlarda düzenli olarak uygularsınızsa, bir gün en uygun şartlara ulaşacaksınız. Olumlu güçlü istekler Yoga sayesinde hızla gerçekleşmektedir.

Pranayama çalışmalarını rahat giysilerde uygulayın. Kiyafetiniz ve minderiniz sentetik olmamalıdır. Doğal ipliklerden yapılmış kiyafet en iyisidir. Örneğin pamuk veya yün. Sentetik kumaş sağlıksız elektrik üretmektedir. Çalışma zamanı eksi sarjlı iyonların biriktirilmesi çok önemlidir. Oysa sentetik kumaş eksi sarjlı iyonları geri püskürtmekte ve artı sarjlı iyonları çekmektedir. Artı sarjlı iyonlar sağlık için iyi değildir ve Pranayama tekniklerinin olumlu etkisini engellemektedir. Sentetik kumaş artı sarjlı iyon alanı üreterek eksi sarjlı iyonların bedene akmasını engellemektedir. Bu yuzden doğal ipliklerden yapılmış kiyafet ve minder terçih edilmelidir.

Pranayama tekniklerini acede ederek uygulamayın. Zamanınız yetmiyorsa, birkaç tekniği iyi bir şekilde yapın. Çalışmanız az ve öz olmalıdır. Akciğerleriniz tıkanmışsa, yalnız tam nefesi uygulayın. Pranayama yaptıktan sonra derhal yürümeyin veya konuşmayın. Önce tamamen gevşeyin sonra başka işlerinizle uğraşın.

Pranayama çalışmalarının etkisini arttırmak için yiyeceklerinize dikkat etmelisiniz. Eski Yoga metinlerine göre: "Bir kişinin yiyeceği digeri için zihirdir." Bir gıdanın her kes için iyi veya kötü olduğu doğru değildir. Üç tür gıda mevcuttur:
1. Tamasik
2. Racasik
3. Sattvik

Tamasikgıda uyuşukluk, donukluk ve hastalığa neden olmaktadır.

Racasikgida hırs, ihtiras ve öfkeye neden olmaktadır.

Sattvikgida neşe, hafiflik, denge, aydınlık, uzun ömür ve sağlığa neden olmaktadır. Meyve, sebze, fasulya, fındık, ceviz, mercimek, nohut, soya, pirinç, ekmek, süt, peynir, ayran, yoğurt ve bu türlerden olan besinler Sattvik gıdadır, insana sağlık ve uzun ömür sağlamaktadır. Sattvik gıda tüketseniz Pranayama çalışmalarının etkisi artacaktır. Beslenme konusunda daha detaylı bilgileri Yoga: Doğal ve Sağlıklı Beslenme kitabında açıklayacaz.

Sattvik besin daha fazla Prana içermektedir. Ancak, bu enerjiyi almak için her lokma iyice çiğnenmelidir. Gidadaki enerji, lokmalar iyi çiğnendiğinde, dilde bulunan enerji merkezi aracılığıyla organizmaya aktarılmaktadır. İnsan uzun süre aç kaldıkta midesi kazınıyor ve halsizleşiyor. Ancak bir kap yemek yeyince hemen kendine geliyor ve enerjiyle doluyor. Oysa mideye inen besinin enerjiye dönüşmesi için birkaç saat gerekir. Böylece enerji lokmaların çiğnenmesi sırasında alınmaktadır. Besinlerden daha fazla enerji almak için gida Sattvik olmalı ve iyi çiğnenmelidir.

Pranamaya çalışmalarının etkisini artırmak için yiyecekleriniz insan organizmasının doğasına uygun olmalıdır. İnsan organizması etobur değil otoburdur. Bu yüzden vejetaryen yiyecekleri insan için daha doğaldır. En azından kırmızı et tüketimini azaltın ya da diyetinizden tamamen çıkarın. Sabahlar portakal, meyve, muz yeyin ve sıcak süt için. Yağlı, etli, ağır yemekleri öğlen saatlerinde yeyin. Karbonitratları ve proteini karıştırmayın, yani eti makarna ve patatesle değil salatayla yeyin. Akşam sebzeler ve salatalar tüketin. Yoga yaptığınız günler yalnız vejetaryen yemekleri yeyerseniz, çalışmanızın etkisi artar.

Yemek yedikten sonra hemen hemen Pranayama yapmayın.
Yemekten sonra en az 2-3 saat geçmelidir. Pranayama çalışmasından yarım saat sonra yemek yeyebilirsiniz. Eğer çok açsınızsa, bir bardak sıcak süt veya meyve suyu içip Pranayama uygulayabilirsiniz. Beslenme ılımlı olmalıdır. Yoga ilmine göre midenin yarısı gıdayla, dörtte biri suyla doldurulmalı ve dörtte biri boş kalmalıdır. Bu halde sindirim çabuk ve kolaydır. Midenizi tıka basa doldurmayın. Bu sindirimi zorlaştıracak, asitlik, gastrit, ülser ve diğer sindirim hastalıklarına neden olacaktır. Tıka basa doldurulmuş mide diyaframa ve akciğerlere baskı yaparak solunumu zorlaştırmaktadır. Pranayama sırasında mide boş olursa, üretilen enerji sindirim için değil beynin, zihnin ve özel yeteneklerin gelişmesi için kullanılmaktadır. Gelişmiş Pranayama teknikleri uygulanırsa, sigara ve uyuşturucu kullanmamalıdır.

Gebelik süresince Pranayama yapılmasının birçok yararı vardır. Cenin anne enerjisiyle beslendiği için hamile kadınların ince enerjiye daha fazla ihtiyacları vardır. Pranayama çalışmaları plasentaya daha fazla oksijen vermekte ve doğurma zamanı çok yararlıdır. Anne ve bebek arasındaki enerji dengesini kurmağa yardım etmektedir. Yine de çalışmalar çok dikkatli biçimde sürdürülmelidir.

İlk defa Pranayama yaparken genelde kaşıntı, ürperme, yanma, sıcaklık ve soğukluk, hafiflik veya ağırlık hissi gelebilir. Nabzınız hızlanabilir, hafif baş donmesi veya batmalar olabilir. Bu akciğerlerin hareketlenmesi, kan dolaşımının hızlanması ve enerji akımlarının aktifleşmesi yüzünden yaşanan hisslerdir. Ancak çalışmadan sonra her hangi bir rahatsızlık olursa yaptıklarınızı Yoga üstadıyla gözden geçirin.

Kitapta verilen teknikleri aynen uygulayın. Kafanızdan hiçbir şey eklemeyin veya çekip çıkarmayın. Hataların kök salmasına izin vermeyin. Uygulayarak ve tecrübe kazanarak hataların kökünü kurutun. Yaptıklarınızın doğru olduğuna emin olmadığınızda, irtibata geçin, sorularınızı sorun ve yaptığınızın doğru olduğundan emin olun.

Akciğerlerde ağırlık, gerginlik veya yorgunluk hissedildikte ve yahut nefesin sesi sert veya kaba oldukta çalışmalarınıza bir gün ara verin. Tam gevşeme uygulayın. Uygulama zamanı boynunuzu, boğazınızı ve akciğerlerinizi iyice gevşetin.

Günümüzdeki sözde "yoga" kitaplarında iki yaygın yanlış kavram bulunmaktadır.

Birinci yanlış kavram, nefes çalışmalarının ihmal edilmesi ve yalnız duruşların yapılmasının önerilmesidir. Duruşlar nefes alış verişlerine önem vermeden yapılmakta ve basit jimnastik şeklinde uygulanmaktadır. Neticede, birey nefesi doğru bir şekilde ayarlamamakta ve duruşun derinliği ve dengesi kayb olmaktadır.

İkinci yanlış kavram, gelişmiş Pranayama tekniklerinin duruşlarla karışık ve rastgele bir şekilde uygulanmasıdır. Önce duruşlarda Sthirata, yani 'sabitlik' ve Açalata, yani 'sakinlik' nitelikleri kazanılmalıdır sonra gelişmiş Pranayama teknikleri öğrenilmelidir.

Gelişmiş Pranayama tekniklerinden sonra büyük güç telep eden duruşlar hemen hemen yapılmamalıdır. Duruşlardan sonra Pranayama yapabilirsiniz. Bununla birlikte, yorucu duruşlardan sonra derhal Pranayama yapmayın. Önce gevşeyin ve nefesinizi dengeleyin, sonra Pranayama uygulayın. Daha sonra meditasyon yapabilirsiniz. Eğer yeterince zamanınız varsa, duruş ve nefes çalışmalarını farklı zamanlarda yapın. Sabahları nefes çalışmalarını, akşamları ise duruş çalışmalarını uygulayın.

Beden veya zihin donuk veya sıkıntılı oldukta Pranayama uygulamayın. Önce zihinsel üzüntüyü ve huzursuzluğu geçiren duruşlar ve fiziksel yorgunluğu geçiren tam gevşeme uygulayın. Yoga: Asanalar – Duruşlar kitabına bak. Sonra Pranayama uygulayın.

Duruşlar uygulanırken hareketlerin hızı farklı olabilir. Hareketler yavaş yapıldıkta nefes daha derin olmaktadır. Hareketler hızlandıkta nefes de hızlanmaktadır. Bu yüzden, önce nefes alış verişleri hareketlerle senkronize edilmelidir ve duruş iyi bir şekilde yapılmalıdır. Gelişmiş Pranayama teknikleri belli duruşlarda uygulanmaktadır. Duruş iyi bir şekilde yapılırsa Pranayama uygulaması çok daha kolay içra edilir.

Prahayama nefes alma, tutma ve verme işlevlerinin bilinçli olarak uzatılmasıdır. Nefes alma, evrensel enerjinin bedene alınması işlevidir. Nefes tutma, bu enerjiyi depolama işlevidir. Nefes verme, kırlı enerjinin dışarı atılması işlevidir. Aynı zamanda, nefes verirken olumsuz düşünceler ve duygular atılmaktadır. Akciğerler boşaldıkta kişisel enerji evrensel enerji kaynağıyla birleşmektedir. Pranayama tekniklerinin uygulanması zihni sabit ve iradeyi güçlü yapmakta, karar verme yetisini geliştirmektedir.

Pranayama teknikleri solunum organlarının kasten, ritmik ve yoğun bir şekilde hareket etmesini ve genişlemesini sağlamaktadır. Bu teknikler nefes alma, tutma ve verme işlevlerinin uzun, güçlü ve ince akışını içermektedir. Pranayama çalışmaları akciğerlerin ve kaburga kafesinin üç tür hareketini sağlamaktadır:
1. Dairghya, yani yatay genişleme
2. Aroha, yani dikey yükselme
3. Vişalata, yani dairesel biçimde büyüme

Bu işlemler ve teknikler sonraki bolümlerde açıklanacaktır. Bu kontrollü nefes çalışmaları zihinsel konsantrasyonu artırmakta ve bireye hayatı boyu sağlık ve uzun ömür sağlamaktadır.

Pranayama, sadece bedeni hayatta tutmak için otomatik alışılmış solunum değildir. Kontrollü nefes teknikleri ve çok miktarda oksijen alma sayesinde bedende ince kimyasal değişmeler yer almaktadır. Asana tekniklerinin uygulanması enerji akımlarını engelleyen tıkanıklıkları ortadan kaldırmaktadır. Pranayama tekniklerinin uygulanması enerji akımlarının hareketini tüm bedende düzene sokmaktadır. Böylece bireyin bütün düşünceleri, istekleri ve eylemleri düzene girmektedir. Yoga sistemi sayesinde insan kendisinin efendisi olmak için gereken denge, özgüven ve olağanüstü irade güçüne sahib olabilir.

Sanskritce yazılmış Şiva Samhita kitabında Pranayama çalışmalarının Avastha adlanan dörd 'aşaması' açıklanmaktadır. Bu dörd aşama şunlardır:
1. Arambha
2. Ghata
3. Pariçhaya
4. Nişpatti

Arambha:Sanskritce Arambha 'başlangıç' demektir. Arambha aşamasında birey temel teknikleri öğrenmektedir. Başlangıçta birey sabırsız ve aceleci olabilir. Birey hemen hemen olumlu neticeler almak ister ve bedenini zorlamağa başlar. Bunlara dikkat etmek gerekiyor. Her ne kadar acele etseniz de organizmanız yavaş yavaş gelişecektir ve bedeninizin sınırlarını zorlamak yalnız zarar verebilir. Bu aşamada gercek Yoga üstadının eşliği çok önemlidir. Nefes çalışmalarına başladıkta baş dönmesi ve beden titremesi olabilir. Bu normaldır. Daha fazla oksijen alındığı, kan dolaşımı hızlandığı ve beyin bol bol oksijenle yıkandığı için ilk zamanlar baş dönmesi olabilir. Başınız döndükte hemen çalışmanızı durdurun ve yalnız normale döndükten sonra çalışmanızı devam edin. Yüksek tansiyonu olanlar çok dikkatli olmalı ve tek başına nefes çalışmalarını yapmamalıdır. Enerji kanalları canlandığı için beden titreyebilir. Eğer beden titremesi rahatsız etmiyorsa, çalışmanızı devam edebilirsiniz. Aksi halde dinlenin ve titreme geçdikten sonar çalışmalarınızı devam edin. Vücutta karıncalanma ve ısınma olacaktır, bu enerji akımlarının hareketlenmesinden ileri gelmektedir. Beden terler ve toksinler yakılarak dışarı atılır. Sinir sistemi rahatlar ve beden gevşer; insan bol bol esnemeye başlar. Bu normal durumdur. Bedende uzun sure birikmiş gerginlik çalışma sırasında atıldığı için esnemeye başlarsınız ve uykunuz gelebilir. Çalışmanızı devam edin ve kısa bir sure içinde uykunuz gidecek ve canlanacaksınız. Pranayama esnasında esnemeye başlarsınızsa, kesinlikle esmene işlemini bastırmayınız. İçinizden geldiği kadar rahat rahat esneyin. Esneme, sinirlerin derin bir biçimde gevşediğini göstermektedir. Iki tür gevşeme mevcuttur: zayıf ve güçlü. Zayıf esneme sinir sisteminin çok gergin olduğunu ve direndiğini göstermektedir. Güçlü esneme ise tüm sinir sisteminin rahatladığını göstermektedir. Bunun dışında esneme boyun omurlarını, kafatası ve çene kemiklerini yerli yerine oturtmaktadır. Çalışmalar sabır ve azimle devam ettirildikte baş dönmeler ve titreme geçmektedir, rahatsızlıklar giderilmekte ve birey ikinci aşamaya varmaktadır.

Ghata: Sanskritce Ghata 'çömlek' demektir. Beden çömleğe benzetilmektedir. Fırınlanmamış çömlek gibi fiziksel beden yıpranarak bitmektedir. Sağlamlık, denge ve dayanıklık kazanmak için bedeni büyük gayretle Pranayama ateşinde fırınlamak gerekiyor. Bu aşamada çömlek suyla dolduğu gibi beden de enerjiyle dolmaktadır. Ghata Avastha azimli çaba aşamasıdır. Bu aşamada Şarira adlanan üç 'beden' ve Koşa adlanan beş 'enerji örtüsü' kaynaşmaktadır. Bu kaynaşmadan sonra birey üçüncü aşamaya varmaktadır.

Pariçhaya: Sanskritce Pariçhaya 'özel ayrıntılı bilgi' anlamına gelmektedir. Bu aşamada gerçek Yoga üstadından birey kendi hakkında ve gelişmiş Pranayama teknikleri konusunda özel ayrıntılı bilgiler almaktadır. Birey doğasına göre gereken özel teknikler öğrenmektedir. Bunun dışında Pariçhaya kelimesi 'toplamak' demektir. Bu aşamada birey daha fazla enerji toplamaktadır. Özel ayrıntılı bilgiler sayesinde birey maddi doğa Guna'larının (niteliklerinin) kendisini nasıl etkilediğinin farkına varmakta, kendi doğasını kontrol etmekte, eylemlerinin sebeplerinin ayrımına varmakta ve Karma'sını (kederini) fark etmektedir. Bu aşamada birey acıyı, ihtiyarlığı, hastalığı, açlığı ve uykuyu yenmektedir. Guna ve Karma güçlerinin kendini nasıl etkilediklerini anladıktan ve tecrübe ettikten sonra birey dördüncü aşamaya varmaktadır.

Nişpatti: Sanskritce Nişpatti kelimesi 'olgunluk' veya 'tamamlama' anlamına gelmektedir. Bu aşamada bireyin çabaları ve tecrübeleri olgunlaşmaktadır. Eylemlerini tamamen kontrol altına aldığı için bireyin Karma'sının, yani kederinin tohumları yakılmıştır. Kader tohumlarına, kaderin dikte ettiği eylemlere su verilirse, kader tohumları filizlenmekte, büyümekte ve birey kaderin kölesi olarak yaşamını sürdürmektedir. Birey yalnız eylemlerini tümüyle kontrol altına aldıkta kader köleliğinden kurtulabilir. Bunun için birey Guna'ların etkisinden kurtulmalıdır. Üç Guna bireyi etkileyerek kaderine göre hareket etmeye zorlar. Hisslerini ve zihnini mükemmel şekilde kontrol eden insan Guna'ların etkisinden kurtulabilir. Guna'ların etkisinden kurtularak birey kaderinin efendisi olmaktadır. Birey kaderini kontrol ederek kaderin verebilecek olumsuz meyvelerinden uzaklaşmaktadır. Bireyin önsezi ve öngörüleri güçlendiği için birey kaderin olumsuz yönlerinden özgürleşmektedir. Bu aşamada birey Guna duvarlarını aşarak Gunatita olmaktadır. Gunatita,'üç Guna'nın etkisinden kurtulmuş, onları aşmış ve onların ötesine çıkmiş insan' demektir. Birey üç Guna işlevlerinin daima farkında olarak onların etkisini sezmekte, izlemekte ve kendini etkilemesine izin vermemektedir. Böylece birey Civanmukta olmaktadır. Sanskritce Civana 'ömür', Mukta 'özgürlük' demektir. Civanmukta kelimesi'maddi bedende yaşamını sürdürerek ruhi özgürlüğe ulaşmış kişi' anlamına gelmektedir. Maddi bedende bulunmasına rağmen birey gerçek özünü daima algılamakta, ruh olduğunu unutmamakta ve ölümsüz olduğunu algılamaktadır. Birey eylemleriyle ruhunu gerçekleştirmektedir. Bütün bunlar Yüce Ruh farkındalığını artırmaktadır. Yüce Ruh konusunda bilgi ve tecrübeleri sayesinde birey Ananda adlanan spiritüel ekstaz haline gelmektedir.

Piyasada bulunan birçok Yoga kitaplarının sonunda bir tür uygulama programı verilmektedir. Bu programlar genelde iki türdür: belirlenmiş ve esnek. Belirlenmiş programda ardıllık ve zamanlama kesin bir şekilde verilmiştir. Esnek programda ise detaylar verilmemektedir. Bu tür uydurma programların belirli dezavantajları vardır. Belirlenmiş programların karşılaştığı en büyük problem herkesin aynı hızla ilerlememesidir. Bazı kişiler verilen zamanlamaya uyabilir çoğunluk ise uyamaz. Özellikle kendi başına çalışan kişilere her çalışmayı gereken kalıtede uygulamak için daha fazla zaman gerekmektedir. Esnek programlar ise gereken detayları vermedikleri için yetersizdir. Bu kitapta verilen program tüm desavantaşlardan özgürdür. Program kitabın sonunda değil kitabın içindedir. Uygulama programı verilen tekniklerle doğal olarak entegre edilmiştir. Teknikleri verilen sıraya göre uygulamalısınız. Bir tekniği atlatıp diğerine geçmeyin. Verilen sürelere ve zamanlamaya uymalısınız. Her tekniği rahat ve kolay şekilde yapabildikten sonra yeni tekniği oğrenmeye başlayın. Bunun dışında, zaman zaman verdiğimiz pratik derslere katılıp yaptıklarınızın doğru olup olmadığını kontrol etmelisiniz.

Pranayama basamağında iki tür teknik bulunmaktadır:
1. Nefes teknikleri;
2. Biyoenerji teknikleri.